Architektura prowincji Włoskiej – Miasta na wzgórzach
Architektura to nie tylko pałace i kościoły — warto przyjrzeć się, jak rozwijała się architektura lokalna, gdzie sytuowano i jaki był układ przestrzenny małych miast i osiedli rolniczych, które mają przynajmniej równie wielki wpływ na krajobraz Italii co bardziej znane zabytki architektury.
Przez całe wieki średnie prowincja włoska była niebezpieczna i niezdrowa, a ziemia składała się w dużej mierze z nieużytków, terenów podmokłych lub jałowych. Jeszcze w XV wieku o kilka mil od Florencji panoszyły się wilki, w lasach zamieszkałych głównie przez zbójców i sarny. Topografia obszarów wiejskich, z obfitością wzniesień i gór wyrastających pośród żyznych równin, dostarczała doskonałej lokalizacji pod ufortyfikowane osiedla, gdzie ludność mogła zarazem uciec od mokradeł i schronić się przed zbójcami, a na ograniczonych obszarach prowadzić uprawę roli.
W okresie swej największej ekspansji — od XII do XIV stulecia — miasta na wzgórzach wyrastały jak grzyby po deszczu. Wiele z nich zakładano na ruinach wczesnych miast etruskich — Chiusi i Cortona — lub koło dawnych osiedli jaskiniowych, jak w Sorano. Matera. Basilicata. wyrosła wokół zasiedlonych w zamierzchłej przeszłości grot powstałych na skutek naturalnej erozji skały wulkanicznej (tufu) wzdłuż brzegu wysokiego wąwozu. Domostwa, które powstały z tych jaskiń (zwane I Sassi. czyli dosłownie „skały”) były zamieszkiwane do 1952 roku. kiedy nakazano je wyburzyć. Choć większość miast na wzgórzach okalano wysokimi, często blankowanymi murami. często wystarczały walory obronne samej lokalizacji. Na przykład domy w Pitigliano (Toskania) robią wrażenie naturalnego przedłużenia skał narzutowych. na szczycie których są usadowione. Strome nawisy skalne umożliwiały mieszkańcom odpieranie napastników zrzucanymi z góry głazami, czasem z dodatkowej wysokości wież. W ten sam pospieszny (lecz praktyczny) sposób pozbywano się zwłok zmarłych. jak również odpadów. Po rewolucji w dziedzinie budownictwa obronnego, która zaszła w okresie od XIII do XV wieku oraz wynalezieniu prochu i armat, wysokie skały lub ściany stały się mniej niezbędne, a wieże skurczyły się i zostały dostosowane do nowych metod prowadzenia walki.