W Genui rozwinął się charakterystyczny styl późno-renesansowy dzięki działalności Galiazzo Alessiego (1512-72), który doskonale spożytkował pochyłości terenu w tym pagórkowatym mieście. Jego olbrzymie pałace z reguły posiadają monumentalne schody i dziedzińce na różnych poziomach. Zaprojektował także dominujący nad otoczeniem kościół Santa Maria di Carignano, położony na wzgórzu, którego plan jest zapożyczony od Bramantego z projektu bazyliki św. Piotra.
We Florencji styl manierystyczny zakorzenił się silnie dzięki schedzie pozostawionej przez Michała Anioła. Bartolomeo Ammannati (1511-92) jest najbardziej znany z uzupełnień i przekształceń w Palazzo Pitti. które z grubsza określiły ostateczną formę budowli, oraz z pełnego wdzięku Ponte San Trinita. Najdziwaczniejszym architektem w mieście był Bernardo Buontalenti (ok. 1536-1608), który zasłynął głównie dzięki grotom w Ogrodach Bóboli i scenografii widowisk dworskich. Jednakże stosował także formy tradycyjne, na przykład w Fortezza del Belvedere, Tribuna w Uffizi i fasadzie San Trinitś.
Wraz z Vasarim Ammannati współpracował w Rzymie z Giacomo Barozzi da Vignola (1507-73) przy budowie Villa Giulia, będącej najpiękniejszym przykładem ogrodu krajobrazowego w tym mieście. Vig-nola był także następcą Michała Anioła jako budowniczy bazyliki św. Piotra, lecz zasłużył się przede wszystkim jako architekt, który położył podwaliny pod przyszły styl barokowy. Najważniejszym zleceniem Vignoli miał być II Gesu. macierzysty kościół jezuitów, zakonu, od którego w tak wielkim stopniu miał zależeć proces kontrreformacji — kościół ten byl później naśladowany na całym świecie. Projekt oparty byl na kościele Sant’Andrea projektu Albertiego w Mantui. lecz wyeliminowane zostały nawy boczne, a pilastry w nawie głównej i efekty luministyczne zostały wykorzystane w celu skierowania wzroku w kierunku ołtarza głównego.
Vignola zmarł zanim II Gesu został ukończony, zostawiając budowę fasady Giacomo della Porta (ok. 1537-1602). Głównym akcentem tej wyniosłej elewacji jest portal, a projekt stanowi organiczną całość, w której każdy element odgrywa ważną rolę. Dziełem della Porty jest także budowa i nadanie ostatecznego kształtu kopule bazyliki św. Piotra, który jest bardziej ozdobny, niż pragnął tego Michał Anioł.
Podczas gdy Rzym zmierzał pewnym krokiem ku nowej epoce, w północnych Włoszech nadal dominował późny Renesans, dzięki staraniom najwierniejszego naśladowcy Palladia, Vincenzo Scamozziego (1552-1616). Wykończył on wiele projektów Palladia i uzupełnił Teatro Olympico o wspaniałą perspektywiczną dekorację sceny. Wiele z jego własnych gmachów wzorowanych jest na najsłynniejszych budowlach Palladia: wzniósł dość podobny teatr w Sabbionetta i oparł projekt San Nicola da Tolentino w Wenecji na II Redentore.