Woda we wszystkich jej postaciach: pary, cieczy i lodu, jest największym i wrogiem wielu materiałów i konstrukcji. Wilgoć, przenikając do materiałów, uruchamia mechanizm wywołujący szkodliwe zmiany, w następstwie przebiegu procesów fizycznych, chemicznych łub biologicznych występujących często we wzajemnym powiązaniu.
W konstrukcjach murowanych pojawienie się wilgoci może być wywołane wskutek:
— absorpcji wilgoci zawartej w powietrzu przez porowate i higroskopijne materiały i zaprawy,
— przenikania pary wodnej w pory i szczeliny i skraplania się jej wewnątrz konstrukcji lub na jej powierzchni,
— zamakania powierzchniowego podczas opadów atmosferycznych lub infiltracji i wsiąkania w mury wody z innych źródeł,
— kapilarnego podciągania wody z podłoża.
Zawilgocenie struktury murów w budynkach zabytkowych stanowi pierwsze ogniwo procesu ich zniszczenia, zwłaszcza gdy woda zawiera szkodliwe lub agresywne domieszki.
Mury obciążone o niejednorodnej. strukturze, posiadające w swym składzie materiały higroskopijne, podczas nasycania wodą stają się mniej odporne na deformacje, trasą swoją pierwotną wytrzymałość i nośność.
Woda przenikająca do wewnątrz murów powoduje pęcznienie niektórych materiałów murowych i zapraw oraz stopniowo rozpuszcza substancje wiążące. Przeciekając zaś przez mur woda przyczynia się do mechanicznego wypłukiwania składników mineralnych zapraw i słabiej spojonych ziaren materiałów, co — jak wspomniano uprzednio — sprzyja intensywności przebiegu zjawisk deflacji, ablacji i korozji.
W czasie zamarzania woda, zmieniając się w lód, powiększa swoją objętość o około 9%, przez co wywołuje znaczny wzrost ciśnienia na otaczający materiał. Już przy spadku temperatury do 0°C ciśnienie na ściankę materiału wynosi ok. 100 kG/cm², (10 MPa), przy —10°C ciśnienie wzrasta do 1139 kG/cm², (113,9 MPa), a przy —20°C do 2050 kG/cm², (205 MPa). W wyniku tego zjawiska powstają w materiale nadmierne odkształcenia, które w słabszych częściach przekroju konstrukcji powodują naruszenie spoistości i zwięzłości struktury, przesunięcia lub pękania kamieni i cegły oraz epidermiczne deformacje w postaci wybrzuszeń i oddzielania się warstw. Periodyczne zmiany topnienia i zamarzania ułatwiają erozję, a przenikanie do wnętrza innych czynników korozyjnych może doprowadzić do katastrofy.
Części budowli murowanych zagłębione w gruncie i stykające się z nim ulegają zawilgoceniu na skutek tego, że grunt zawsze jest nasycony Miększą lub mniejszą ilością wody. Zdolność kapilarnego podciągania wody w murach, ponad, poziom gruntu nasyconego wodą, dochodzi nawet do 3 m. Jeśli przy tym woda gruntowa zawiera szkodliwe dla materiałów budowlanych składniki (np. kwasy organiczne, rozpuszczone sole, ługi itp.), wówczas nieodporne na ich działanie materiały i zaprawy wchodzące w reakcję chemiczne ulegają niekorzystnym przeobrażeniom, a nawet rozpadowi.