Gospodarstwo z reguły obejmowało cztery architektonicznie odmienne elementy: dom właściciela-zarządcy, który był bardziej wymyślnie zaprojektowany i zwykle wyższy niż inne budynki; budynki mieszkalne dla robotników, typu kamienicowego, z balkonami na górnych piętrach, gdzie suszono i przechowywano na przykład ryż; obory dla krów i innego inwentarza oraz stajnie dla koni ze strychami na siano. Ten ostatni element można z łatwością rozpoznać z daleka, ze względu na niezwykle, ażurowe układy cegieł, dzięki którym siano podlegało wietrzeniu. Ogólne funkcjonowanie tego typu przedsiębiorstw zostało wiernie ukazane w filmie Drzem na saboty Olmiego. rozgrywającym się w XIX-wiecznej Lombardii. Dziś wiele z tych kompleksów zamieszkałych jest przez indywidualnych chłopów małorolnych, inne są opuszczone. We wschodniej części równiny, w rejonie Ferrary, gdzie rolnictwo jest najbardziej zmechanizowane. stajnie i magazyny kompleksów zbudowanych wokół wewnętrznych dziedzińców osiągnęły olbrzymie rozmiary.
W środkowych i południowych Włoszech (szczególnie w Kampanii i Apulii), bardziej typowym rodzajem gospodarstwa rolnego jest masseria. Wywodzi się w prostej linii od wielkich feudalnych własności ziemskich, a poprzez nie od włości cesarzy rzymskich (latifondia); masserie odznaczały się skomplikowaną i masywną konstrukcją, a zlokalizowane były w odległych rejonach całkowicie odizolowanych od świata zewnętrznego. Składały się ze wznoszonych blisko siebie, oddzielnych budowli, często rozbudowanych ku górze; czasami okolone były pierścieniem wysokich, kamiennych murów z okrągłymi wieżyczkami obronnymi.
Zdarzały się jednakże masserie złożone z niższych budowli rozrzuconych na większym obszarze. Największe z nich funkcjonowały jako samowystarczalne wsie i obejmowały kościół, szkołę, przychodnię i sklep, jak również niezbędne stajnie, budynki mieszkalne (dla robotników rolnych zwanych braccianti) i wszelkiego rodzaju spichrze. Masserie. stanowiące samodzielną wieś w ich najczystszej, najmniej zmienionej postaci, można dziś znaleźć na zboczach gór na Sycylii. Późniejszym odpowiednikiem tych wielkich gospodarstw są XVIII — i XIX-wieczne wioski robotnicze w rodzaju San Laucio koło Caserta. założonego przez Ferdynanda IV Burbońskiego pod koniec XVIII wieku dla produkcji jedwabiu oraz Craspi. wybudowanego nad rzeką Adda w Lombardii przez Critoforo Cres-piego. gdzie wytwarzano bawełnę.
Do najbardziej odizolowanych, dziwacznych i najdawniejszych gospodarstw rolnych we Włoszech należą tnilli, które można znaleźć wzdłuż wybrzeża Apulii i dalej w głąb lądu. Ich pochodzenie jest niepewne: mogą wywodzić się z Krety lub Afryki Północnej: po raz pierwszy pojawiły się w Italii w okresie pomiędzy 2000 a 1000 rokiem p. n. e. i składały się ze skupisk pojedynczych, okrągłych izb. każda kryta stożkowatym dachem z zachodzących na siebie chropawych kamiennych dachówek, zwieńczonym ozdobną wieżyczką. Budowały je prymitywne wspólnoty rolnicze, a obfitość stożkowatych dachów (każdy dom mieszkalny posiada ich dwa lub trzy) tworzy surrealistyczny krajobraz.
Na terenie całych Włoch można znaleźć pospolitsze domy rolników indywidualnych (la casa colonica), dostosowane do dostępnych w danej okolicy materiałów i lokalnych zwyczajów. Ich konstrukcja jest prostsza, często składają się z kuchni i izb sypialnych znajdujących się nad pomieszczeniami dla zwierząt i spichrzami (typowe dla Wioch środkowych i północnych). lecz równie często stodoła i dom mogą stanowić dwa skrzydła budynku, lub nawet osobne zabudowania — ten rodzaj gospodarstw dominuje na zboczach Apeninów przez całą długość kraju.